Przedmiotowy artykuł dotyczy rozliczania otrzymywanych do gospodarstwa rolnego dopłat unijnych przez jednego z małżonków, już po ustaniu wspólności małżeńskiej, a przed podziałem majątku wspólnego małżonków.

Przypomnimy w tym miejscu, że wspólność majątkowa pomiędzy małżonkami ustaje w wyniku następujących zdarzeń: śmierci małżonka, orzeczenia separacji i rozwodu, zawarcia umowy wprowadzającej ustrój rozdzielności majątkowej, a także ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.

Dopłaty uninjne do gospodarstwa rolnego

Sytuacja jest jasna, gdy dopłaty unijne do gospodarstwa rolnego są pobierane w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej. Wówczas to ma zastosowanie regulacja wyrażona w art. 31 Kodeks Rodzinnego i Opiekuńczego zgodnie z którą majątek wspólny obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub jedno z nich.

Co natomiast w przypadku gdy już po rozwodzie (ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej), a przed dokonaniem podziału majątku wspólnego, jeden z małżonków (nadal prowadzący gospodarstwo rolne) otrzymuje dotacje unijne? Czy w takim przypadku również podlegają one rozliczeniu w ramach postępowania o podział majątku ?

Podział majątku wspólnego

Co do zasady, w postępowaniu o podział majątku wspólnego, poza rozliczeniem nakładów i wydatków poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty i z majątku osobistego na majątek wspólny w czasie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej, następuje także rozliczenie nakładów i wydatków dokonanych przez każdego z małżonków (lub byłych małżonków) w okresie od ustania wspólności do chwili podziału majątku wspólnego.

Kwestią dopłat unijnych do gospodarstwa rolnego, pobranych już po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej zajmował się Sąd Najwyższy. Warto w tym miejscu przytoczyć stan faktyczny będący podstawą wydania orzeczenia w sprawie. Małżonkowie pozostawali od 1984 r. w ustroju wspólności ustawowej. Taki stan rzeczy utrzymywał się do 2005 r. W czasie trwania związku małżeńskiego, prowadzili wspólnie gospodarstwo rolne. Od 2004 r. małżonkowie wspólnie pobierali dopłaty unijne. Po ustaniu wspólności ustawowej, małżonka opuściła gospodarstwo rolne, natomiast dopłaty unijne były pobierane wyłącznie przez męża zajmującego się działalnością rolniczą. Pomiędzy małżonkami powstał spór, czy dopłaty unijne jako część dochodu z gospodarstwa rolnego powinny być uwzględnione przy podziale majątku wspólnego Stron.

Sąd Rejonowy, przy pomocy opinii biegłego, ustalił szacunkowe dochody z gospodarstwa rolnego, wyliczone z uwzględnieniem udziału dopłat unijnych w kosztach prowadzenia gospodarstwa rolnego. Następnie tak wyliczone dochody i pożytki ze wspólnego gospodarstwa za okres po ustaniu wspólności ustawowej zaliczył do majątku wspólnego, podlegającego podziałowi.

Sąd Okręgowy na skutek apelacji obu stron postępowania uznał, iż do momentu ustania wspólności, strony wspólnie posiadały gospodarstwo rolne, tak więc dochód z tego gospodarstwa powinien być ustalony z uwzględnieniem przyznanych im obojgu płatności unijnych i rozliczony stosownie do przysługujących byłym małżonkom udziałów w majątku wspólnym. Poczynając natomiast od 2006 r. dopłaty unijne przysługiwały wyłącznie uczestnikowi jako posiadaczowi nieruchomości rolnych. W tej sytuacji zasadne jest, zdaniem Sądu II instancji, przy określaniu dochodu gospodarstwa rolnego pominięcie dopłat unijnych otrzymanych samodzielnie przez uczestnika.

Od powyższego rozstrzygnięcia skargę kasacyjną wywiódł uczestnik postępowania. Sąd Najwyższy wydając postanowienie w dniu 17 listopada 2011 r. (sygn. akt IV CSK 93/11), w pełni podzielił stanowisko Sądu II instancji. Uznał, iż skoro po ustaniu wspólności ustawowej uczestnik prowadził wspólne gospodarstwo rolne, osiągając z niego określone dochody obliczone bez uwzględnienia udziału unijnych środków finansowych w wygenerowaniu tych dochodów, to na uczestniku spoczywa obowiązek rozliczenia się z nich z wnioskodawczynią, stosownie do udziałów przysługujących byłym małżonkom w majątku wspólnym. Współwłaściciel, który z wyłączeniem pozostałego współwłaściciela korzysta z nieruchomości wspólnej oraz pobiera z niej dochody i pożytki, jest zobowiązany do rozliczenia uzyskanych z tego tytułu korzyści, stosownie do posiadanych przez współwłaścicieli udziałów.

Przedmiotowe orzeczenie jest dostępne:

http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia2/IV%20CSK%2093-11-1.pdf

Kancelaria Adwokacka Artura Glass – Brudzińskiego w Warszawie zajmuje się sprawami o podział majątku, w tym w szczególności sprawami, gdzie przedmiotem podziału są nieruchomości rolne. Adwokat Artur Glass – Brudziński posiada w tym zakresie bogate doświadczenie. Jeżeli masz jakiekolwiek pytania zapraszamy do kontaktu.