W niniejszym artykule zajmiemy się kwestią związaną z umową leasingu i jej rozliczeniem w ramach postępowania o podział majątku wspólnego.
Sytuacja jest prosta, gdy umowa leasingu została zawarta w trakcie małżeństwa, a następnie także w trakcie małżeństwa dojdzie do wykupu przedmiotu leasingu. Wówczas to przedmiot leasingu wchodzi w skład majątku wspólnego i podlega rozliczeniu tak jak każdy inny składnik tego majątku.
Co natomiast w przypadku gdy jeden z małżonków działając jako przedsiębiorca zawarł np. umowę leasingu samochodu, ale do wykupu pojazdu doszło już po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej (po rozwodzie)?
Na to pytanie odpowiedział Sąd Najwyższy wydając w dniu 28 stycznia 2015 r. postanowienie w sprawie II CSK 322/2014. Postanowienie to zapadło na podstawie następującego stanu faktycznego:
Przedmiotem postępowania prowadzonego przed sądem rejonowym oraz sądem okręgowym było m.in. rozliczenie nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków.
Sąd Rejonowy przyjął, że z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego uczestnika poniesione zostały nakłady w kwocie 164.107,23 zł w formie opłat leasingowych oraz innych należności z umowy leasingu maszyny do robót ziemnych uiszczonych w czasie trwania wspólności majątkowej. Przy czym uczestnik nabył (wykupił) tę maszynę już po ustaniu wspólności majątkowej. Sąd Rejonowy uznał, że maszyna stanowi składnik majątku osobistego uczestnika, a poniesione w czasie trwania wspólności majątkowej wydatki związane z umową leasingu są nakładami na ten majątek, które powinny być rozliczone w ramach postępowania o podział majątku.
Sąd Okręgowy w zakresie rozliczenia powyższych nakładów podtrzymał stanowisko Sądu I instancji, natomiast Sąd Najwyższy w tym zakresie posiadał już odmienne stanowisko.
Jak wyjaśnił podstawowym zagadnieniem wymagającym rozstrzygnięcia jest kwestia, w jaki sposób powinny być rozliczone w postępowaniu o podział majątku wspólnego koszty i korzyści wynikające z umowy leasingu z opcją zakupu przedmiotu tej umowy, zawartej przez jednego z małżonków w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą w czasie obowiązywania wspólności majątkowej małżeńskiej, opłacanej w przeważającej części z majątku wspólnego.
Nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka już w chwili ich dokonywania muszą powodować przymnożenie (zakup nowych składników, ulepszenie już istniejących) lub utrzymanie majątku osobistego małżonka. Tymczasem zawarta w czasie trwania wspólności majątkowej umowa leasingu z opcją zakupu przedmiotu tego leasingu nie była czynnością mającą spowodować powstanie majątku odrębnego uczestnika.
Wynikające z umowy leasingu prawo wykorzystywania maszyny oraz przewidziane w tej umowie roszczenie o jej zakup w terminie wskazanym w umowie stanowiły prawa majątkowe, które wchodziły do majątku wspólnego małżonków na podstawie art. 31 § 1 K.r.o., nie została bowiem wypełniona żadna z przewidzianych w art. 33 K.r.o. przesłanek umożliwiających zaliczenie aktywów wynikających dla leasingobiorcy z tej umowy do jego majątku osobistego. Koszty uzyskania tych praw nie miały więc charakteru nakładów na majątek odrębny uczestnika, lecz stanowiły wydatki ponoszone na uzyskanie prawa wchodzącego do majątku wspólnego. Dokonanie rozliczeń w oparciu o zakwestionowany przez uczestnika art. 45 k.r.o. było więc wadliwe co do zasady.
Sąd Najwyższy przypomniał, iż podział majątku wspólnego następuje przy uwzględnieniu jego wartości z dnia dokonywania podziału, ale według stanu istniejącego w chwili ustania wspólności majątkowej. W chwili ustania wspólności majątkowej zaś w skład majątku wspólnego wchodziło wynikające z umowy leasingu prawo użytkowania maszyny i roszczenie o jej nabycie. To, że umowa leasingu zawarta była jedynie przez uczestnika nie miało znaczenia w realiach niniejszej sprawy, z uwagi na ustabilizowaną od dawna wykładnię przepisów prawa rodzinnego, dotyczących wspólności majątkowej, odróżniających stosunki majątkowe zewnętrzne i stosunki wewnętrzne między małżonkami.
Istotą wspólności majątkowej małżeńskiej jest to, że o przynależności konkretnego prawa do określonej masy majątkowej małżonków (majątku wspólnego, majątku odrębnego) decydują przepisy prawa rodzinnego, nie zaś to, czy dany przedmiot majątkowy nabyty został w wyniku czynności dokonanej przez jednego czy też przez oboje małżonków.
Objęcie majątkiem wspólnym uprawnień i roszczeń wynikających z umowy leasingu miało ten skutek, że konieczne było ich uwzględnienie przy ustalaniu składu majątku wspólnego. Późniejsze (mające miejsce już po ustaniu wspólności majątkowej) przekształcenie roszczenia o zakup ładowarko-koparki w prawo własności tej maszyny nie zmieniło wspólnego charakteru praw majątkowych stron, skoro bowiem roszczenie o nabycie niepodzielnego przedmiotu przysługiwało im wspólnie, to tak samo traktować należy prawo, które powstało w wyniku realizacji tego roszczenia, nawet jeśli nabycie własności nastąpiło w wyniku czynności podjętych przez jednego małżonka po ustaniu wspólności.
Innymi słowy, nie ma znaczenia okoliczność, iż przedmiot umowy leasingu został wykupiony po rozwodzie. I tak będzie on składnikiem majątku wspólnego małżonków. Przy czym małżonek, który po rozwodzie wykupił przedmiot leasing moż e domagać się połowy spłaconych rat od dnia orzeczenia rozwodu, natomiast drugiemu małżonkowi przysługuje połowa wartości tego przedmiotu.
Poniżej link do orzeczenia Sądu Najwyższego:
http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia3/II%20CSK%20322-14-1.pdf
Zastanawiasz się nad złożeniem wniosku o podział majątku, albo jesteś w trakcie trwającego postępowania? Kancelaria Adwokacka Adwokata Artura Glass – Brudzińskiego z siedzibą w Warszawie, specjalizuje się w sprawach o podział majątku. Zapraszamy do współpracy !
